Rijst- en gortpellerijen Veerdijk Wormer
Een belangrijke groei beleefde de rijst- en gortpellerij aan het eind van de 19de eeuw, hetgeen leidde tot intensieve bebouwing langs de Zaan aan de Veerdijk in Wormer. Tussen 1877 en 1920 verrees een reeks pellerijen en stukgoed (zakkengoed) opslagplaatsen. Bovendien werd – naar Amerikaans voorbeeld – in 1912 een begin gemaakt met bulkopslag in een silo van gewapend beton.
De baksteenarchitectuur van de gebouwen Bassein (1898), Saigon (1898) en Batavia (1894) is kenmerkend voor bedrijfsgebouwen uit die tijd: een zakelijke, rechthoekige bouwmassa, met voorkeur voor symmetrie, en het gebruik van sierbaksteen en gekrulde siermuurankers.
Onder invloed van jugendstil (begin 20ste eeuw) zijn de gebouwen Hollandia (1877/1913) en Java (1907) asymmetrisch, hetgeen nog wordt benadrukt door de hoektoren met uurwerk.
De binnenconstructies zijn divers: van traditioneel hout – in combinatie met gietijzeren kolommen – naar de vroegste voorbeelden van gewapend betonconstructies (Java).
De exterieurs van de gebouwen Silo (1907), Donau (1895) en Koningsbergen (1894) zijn overwegend zakelijk van opvatting met historiserend versierende details en nadruk op de middenpartij van de gevel.
Het gebouw Mercurius (1919) is uitgevoerd volgens een decoratieve, expressionistische architectuuropvatting (art déco). Mercurius markeert bovendien een baanbrekende ontwikkeling in de gewapend betontechniek, door toepassing van balkloze “paddestoelvloeren”. Zo kon de verdiepinghoogte maximaal worden benut, zonder dat storende balken in de weg zaten.
Historisch belangrijk is ook de grote, bijna 37 meter hoge, graan- en rijstsilo Lassie uit 1912. Het is één van de eerste gewapend betonnen silo’s in Nederland, bestaande uit 3 x 9 achthoekige silocellen, met 16 kleine, vierhoekige tussenruimten. Op de begane grond van het silocomplex staat een gedeelte van het machinepark van de pellerij opgesteld.
De pellerijen en pakhuizen aan de Veerdijk illustreren 40 jaar revolutionaire ontwikkeling in de industriebouw, juist in een periode (1880-1920) dat nieuwe bouw- en constuctietechnieken met behulp van staal en beton voor het eerst werden toegepast.